Çocuklarda kekeleme: Nedenleri, çözüm önerileri Küçük çocuklarda kekeleme -hece veya kelimeleri istemsiz olarak tekrar etme- büyümenin normal bir parçasıdır. İki-beş yaş arasındaki çocukların yaklaşık %'i gelişimin bir aşamasında kekeler. Yürümeyi öğrenen çocuklar ilk yürüme denemelerinde sık sık tökezler ve düşerler. Aynı şey küçük çocuklar konuşmayı öğrenirken de geçerlidir. Ancak, bazı stres hallerinde nadiren tekrar ettiği görülse de, çoğunlukla altı yaş civarında çocuklar kekeleme sorununun üstesinden gelirler. Buna karşın, yıllar süren araştırmalar ve üretilen sayısız teoriye rağmen kekeleme konusu halen tam olarak anlaşılabilmiş de değildir. Anne-baba tutumları kekelemeye neden olur mu? Geçmişte kekeleyen çocukların psikolojik bir sorun yaşadığı, kaygılı veya sıkıntılı olabileceği düşünülür ve çoğunlukla da anne-babaların hatalı tutumlar sergilediklerine inanılırdı. Oysa bugün yetişkinlerin tutumları ile çocuğun kekeleme sorununu artırabilecekleri, ancak kekelemeye neden olamayacakları bilinmektedir. Kekeleme genellikle çocuğun yürümeye başladığı dönemde ortaya çıkar. Bu dönemde konuşma da hızla gelişmekte ve çocuğun kelime hazinesi hızla zenginleşmektedir. Ayrıca çocuklar kelimelerden cümlelere geçerken, dilleri kelimeleri zihinleri ile aynı hızda üretemeyebilmektedir. Bu da çocuğun kekelemesine, peltek konuşmasına ve konuşmakta tereddüt etmesine neden olabilmektedir. Bu durum herhangi bir anda yaşanabilse de, çoğunlukla çocuğun yorgun, heyecanlı, öfkeli ya da hızlı hareket halinde olduğu zamanlarda daha fazlalaşmaktadır. Sorunun yaşanma sıklığı günler veya haftalar boyunca artabilmekte ve daha sonra neredeyse farkedilemeyecek düzeylere gerileyebilmekte ve sonra yeniden ortaya çıkabilmektedir. Küçük çocuklar çoğunlukla kekelediklerinin farkında dahi olmazlar. Kekelemenin gelişimsel bir durum değil, gerçek bir sorun olup olmadığı anlaşılabilir mi? Küçük çocukların konuşmayı öğrenme aşamasında yaşadıkları gelişimsel ve geçici kekeleme haricinde, gerçek bir kekeleme sorunu yaşayan çocuklar durumlarından dolayı büyük bir öfke duyabilirler. Bu çocuklar konuşurken ses tonlarını yükseltebilir veya neredeyse işitilemeyecek ölçüde alçak sesle konuşabilirler. Çoğunlukla konuşma teşebbüsüne belirli yüz mimikleri, göz kırpma, gözlerini kapatma ve dudakları büzme eşlik eder. Kekeleme her gün yaşanır ve gerilim ve utanma duyguları nedeniyle çocuk konuşmaktan korkar hale gelebilir ve öz güvenini yitirebilir. Anne-babalar ne yapmalı? Çocuk kekelediğinde anne-babalar çoğunlukla "birşeyler yapma" ihtiyacı hissederler. Ancak ne yapmaları gerektiğine karar vermekte de zorlanırlar. Sorunun kendiliğinden kaybolması ümidiyle görmezden mi gelmelidirler? "Tane tane konuşması, söyleyemediği kelimeyi tekrar söylemesi" için uyararak çocuğun konuşmasına dikkat göstermesini mi sağlamalıdırlar? Çocuk doktoruna mı danışmalıdırlar, çocuk psikiyatrına veya bir konuşma terapistine mi başvurmalıdırlar? Çoğunlukla anne-babalar ne kadar az müdahalede bulunursa, o kadar iyi olmaktadır. Kekeleme sorunu çoğunlukla psikolojik değil, gelişimsel bir durum olduğundan zamanla kendiliğinden düzelecektir. Kekelemesine değil söylediği şeye cevap verin Asla yavaş konuşması, bir kelimeyi tekrar etmesi, cümleyi baştan alması ya da belli bir kelime üzerinde alıştırmalar yapmasını isteyerek çocuğun dikkatini konuşmasına çekmeyin. Akılda bulundurulması gereken önemli bir kural çocuğun kekelemesine değil, söylediği şeye cevap verilmesidir. İlgi veya endişe göstermek çocuğun durumun bilincine varmasına ve yanlış bir şey yaptığını düşünmesine neden olacaktır. Çocuğun sözlerini kesmeyin ve cümleyi onun yerine siz tamamlamayın. Çocuğa bakım veren diğer yetişkinleri de bu konuda uyarın. Kekelemesini unutturacak bir ortam sağlayın Anne-babalar küçük çocuğa kekelemesini unutturacak bir ortam sağlamalıdırlar. Örneğin çocuğa konuşması için ve sizin de onu dinlemek için bol bol zamanınız olduğunu hissettirin. Ayrıca yetişkinler biraz daha yavaş, kısa ve basit cümlelerle konuşabilir ve soruların sayısını azaltabilirler. Çocuk bir sorun yaşadığında isterse cevaplandırabileceği şekilde yorumlarda bulunun. (Örneğin "dondurmayı çok sevdin galiba" gibi.) Düşüncelerini serbestçe ifade etmeye teşvik edin Küçük çocuklar kendi düşündüklerini ifade ederken daha rahat konuşurlar. Dolayısıyla düşündüklerini söylemeye teşvik edin. Sessiz bir ortamda birebir konuşma fırsatları yaratın ve dinleme konusunda dikkatli davranın. Normal bir şekilde, tam cümlelerle ve sakince konuşarak çocuğun konuşmanızı duyması ve taklit etmesine olanak verin. Rahatlatın Çocuk kekelemesinden rahatsızlık duyarsa "herkesin konuşmayı öğrenirken bazı zorluklar yaşadığını, bunun doğal olduğunu, geçeceğini ve bisiklet sürmeyi öğrenmek gibi ilk başlarda biraz zor gelebileceğini" söyleyebilirsiniz. Damgalamayın Çocuğun konuşma sorununu onun yanında konuşmaktan ve çocuğu kekeme olarak damgalamaktan kesinlikle kaçının. Evde sakin, aceleci olmayan bir ortam yaratın Evde, çocuğu düşünce veya cümlelerini bir an evvel tamamlaya zorlamayan sakin bir yaşam tarzı oluşturun. Çocuğun soru veya yorumlarına cevap vermeden önce sözünü tamamlaması için birkaç saniye bekleyin. Ne zaman ve kimden yardım almanız gerekir? Kekeleme sorunu beşinci doğum gününden sonra da devam ederse çocuk doktorunuza danışın. Konuşma gecikmesi söz konusu ise, kekelemeye belirli yüz mimikleri eşlik ediyorsa ya da çocuk durumunun bilincindeyse bir çocuk psikiyatrisi hekimine yönlendirilmelidir. Çocuk psikiyatrı gerektiğinde konuşma terapistinden de yardım alarak sorun için en uygun girişimlerin yapılmasını sağlayacaktır. Unutmayın! Kekeleme çoğunlukla çocuk gelişiminin normal bir parçasıdır. Genellikle çocukların kelime hazinesinin hızla arttığı veya konuşmasının gelişme gösterdiği zamanlarda meydana gelir. Tıpkı yürümeyi ya da yazı yazmayı öğrenen çocukların hata yapması gibi konuşmayı öğrenen çocuklar da ilk başlarda bazı hatalar yapabilirler. Konunun üzerinde gereğinden fazla durulması kekeleme sorununun çocuk büyüdükçe kendiliğinden kaybolma şansını azaltır. Yetişkinlerin küçük çocukların konuşmalarını düzeltmeye çalışmaları veya çocuğa kızmaları durumun kötüleşmesine ve belki de yetişkinlik döneminde de devam etmesine neden olabilir. aile.org